Kemence Farsça kökenli bileşik bir kelimedir. Aynı dildeki “keman” küçültme eki olan “çe” kelimesinin bir araya gelmesi ile oluşmuş olup “yayla çalınan küçük saz” anlamını taşır. Kemençe kelimesi bugün Türkiye dışında İran, Ermenistan, Yunanistan, Gürcistan, Azerbaycan gibi pek çok ülkede kullanılmaktadır.
Karadeniz kemençesi Doğu Karadeniz Bölgesi dışında Yunanistan ve diğer ülkelere göç etmiş olan Karadeniz kökenli mübadil Rumlar tarafından da halen yaşatılmaktadır. Ayrıca Trabzon ve çevresinden göç eden Ermenilerinde bu sazı kullandıkları bilinmektedir.
Kemence çalınırken, sol elle sapından havada tutulur: aynı elin parmaklarıyla tellere basılarak istenen sesler bulunur. Bir tel üstünde melodi çalınırken yay bu telin yanındaki telke de sürülür.
Kemencemun ustineYay işlesun işlesunO kirmizi yanaktanKemenceci dişlesunKemencemun ustineUfak ufak seytalarKizlar oldu yalanciNe yapalum uşaklarO kemencem kemencemNe kerib bağururusunSen da benden kaybanaKizlari çağurursunKemencemun telineVur beline belineOlsam supurke sapiTutsam kizlar elineKemencemun bedeniBoyamadur boyamaGunduz gormesam seniGorum seni ruyama
Rize kemencesinin boyu 50-60 cm dir. Baş, boyun ve gövde kısımlarından oluşur.
Baş: 9 cm. En üst bölümdür. Bir kalp şeklini andırır. Üzerinde üç teli akort edecek burgular vardır. Burgulara halk dilinde kulak denilir. Tellerin geçtiği yerede tel yeri denir.
Boyun-Sap : Çevresi 9-10 cm’dir. Üst kısmında el yeri vardır.
Gövde- Tekne : Üst sapla birleştiği yerde genişlik 5-6 cmdir, alt kısma doğru genişler. En geniş yer 8 cm olur.Teknenin yan taraflarında ikişerden dört delik olup sesin çıkmasını temin eder. Teller kapak denilen kısmın üzerinden geçer. Tellerin üzerinden geçtiği deliklere kaşlar denir. İki kaş arasında tellerin düzgün biçimde durmasını sağlayan eşek adlı bir parça vardır.
Teller : Kemençede üç tel bulunur. Zil, sağır ve bağırsaktan yapılan bom.
Kurbağa : Tellerin sicimle bağlandığı bölüme kurbağa veya akrep denir.
Yay / Sayta : Kalemden biraz kalınca yuvarlak yahut dört köşe olup kemence tellerine sürülerek ses çıkmasını sağlar. Uç kısımlarına hayvan kılları istenilen sayıda bağlanır. Genellikle iyi ses çıkarması için reçine sürülür.
Yapımı: Kurutulmuş erik veya dut ağacından yapılır. Yapılacak büyüklükteki ağaç kesilip pizma haline getirilir. Dış kasnağın şekli çizildikten sonra oyulur. Etraf şekillendikten sonra iç kısımlar özel aletlerle oyulur.Çevre kalınlığı 0.5 cm’dir. En son rotuştan sonra zımpara çekilir. Kapak tahtası çamdan hazırlanır. İyice inceltildikten sonra köprü yeri işaretlenir. Her iki yanına 1, 1,5 cm ara ile ince delikler açılarak orta kısmına yakın ince bir direk yerleştirilir. Üzerine kapak konarak yapıştırılır Etrafı cilalanır. Tel bağlama yeri, köprü, ve germe tıpaları konarak üç tel takılır. akortu yapılarak hazır hale getirilir.
0 Yorum